Tekst ten został pierwotnie opublikowany na blogu Głos w Spektrum w dniu 21 marca 2025 r. [link]
Przestępstwo seksualne to każdy akt o charakterze seksualnym typowo przymusowy, czy też związany z przemocą. Może obejmować kontakt fizyczny, jak również próbę dokonania takiego czynu. Osoby ze spektrum są znacznie częściej narażone na doświadczanie przemocy seksualnej. Są też mniej skłonne do zgłaszania tego typu zdarzeń bliższym lub dalszym osobom. Cechy wynikające z autyzmu mają znaczenie jako dodatkowe czynniki ryzyka. Traumatyczne doświadczenia związane z wykorzystaniem seksualnym w dzieciństwie lub później mogą mieć dożywotnie skutki dla zdrowia psychicznego i jakości życia.
Mamy różne dane, z różnych populacji i krajów, ale są one właściwie przerażające. Przede wszystkim są wyższe w odniesieniu do populacji ogólnej. Wg niektórych z nich 60-75% osób ze spektrum autyzmu było ofiarami molestowania lub przemocy seksualnej. Dwie trzecie z nich było bardzo młodych, gdy zostały po raz pierwszy wykorzystane: ich pierwsze tak trudne doświadczenie miało miejsce w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. Według danych kobiety z autyzmem doświadczają częściej przemocy fizycznej (w tym seksualnej), niż mężczyźni, nawet 9 na 10 kobiet. Bardziej skłonne do opowiedzenia komuś innemu o takich traumatycznych zdarzeniach są dorosłe osoby z autyzmem, zgłaszają wtedy również wykorzystanie seksualne mające miejsce przed laty. Jednak opowiadają też, że nigdy wcześniej nikomu nie zwierzyły się z tego.
Trudności w funkcjonowaniu społeczno-emocjonalnym i komunikacyjnym powodują zwiększone ryzyko wykorzystywania seksualnego szczególnie dzieci i młodzieży z autyzmem. Są one przez drapieżców spostrzegane jako łatwa zdobycz. Różne, bardziej szczegółowe czynniki związane są z istotnymi ograniczeniami w uczestniczeniu w interakcjach z innymi, trudnościami w rozumieniu i regulacji emocji. Ważne są problemy w komunikacji, która może być nie dość adekwatna i zrozumiała dla innych. Szczególnie dzieci i młodzież może mieć problem ze skutecznym przekazem tego, co chciałyby opisać. Brak mowy jest już bardzo poważnym czynnikiem ograniczającym komunikację. Także współistniejąca niepełnosprawność intelektualna niesie ze sobą ryzyko wykorzystania seksualnego. Do tego dochodzą czynniki sytuacyjne (okazja), a także manipulacja i zastraszanie.
Przestępcy seksualni uprzedmiotawiają również swoje ofiary, uzasadniają też swoje zachowania, nie oceniają ich wówczas jako niewłaściwe. Nietypowe zachowania i reakcje (również emocjonalne) osób z autyzmem pomagają w tworzeniu się takich zniekształceń poznawczych u osób z otoczenia i u potencjalnych agresorów. Osobę ze spektrum jest wówczas łatwiej potraktować jak przedmiot, w porównaniu do osoby neurotypowej. Często agresorzy wykorzystujący seksualnie osoby z autyzmem mają również przekonanie, że nie będą one w stanie ujawnić takiego nadużycia.
Nietypowe, mocno nasilające się zachowania pojawiające się u autystycznych dzieci i nastolatków, które były wykorzystywane obejmują najczęściej problemy ze snem i koszmary senne, niepokój i depresję. Mogą występować także zaburzenia odżywiania, nasilenie stimmingu, meltdown, pojawienie się wzmożonych zachowań o charakterze seksualnym, obniżenie poziomu higieny.
Profilaktycznym przeciwdziałaniem narażeniu na przemoc seksualną mogłoby być tworzenie programów edukacji seksualnej specyficznych dla osób z autyzmem. Aby były skuteczne musiałyby uwzględniać ich trudności emocjonalne, społeczne i komunikacyjne, a niekiedy poznawcze.
