Tekst ten został pierwotnie opublikowany na blogu Głos w Spektrum w dniu 10 kwietnia 2025 r. [link]
Szereg badań pokazuje, że różnorodność płciowa występuje częściej u osób z autyzmem. W porównaniu do populacji ogólnej wyższy ich odsetek identyfikuje się inaczej pod względem tożsamości, jak i w stosunku do tradycyjnych oczekiwań kulturowych w tym obszarze. Seksualność u osób ze spektrum jest bardziej zróżnicowana. Podobnie: wyższy odsetek utożsamia się jako LGBTQ, a szczególnie duży jako osoby niebinarne. Istnieje termin „autigender”, który ma opisywać specyfikę tego, w jaki sposób autyzm kształtuje rozumienie i doświadczanie płci w wyjątkowy, osobisty sposób.
Te osoby ze spektrum, które mają problem z otwartym ujawnieniem się są narażone na wyższe ryzyko problemów ze zdrowiem psychicznym (lęk, depresja). Częściej dokonują także samookaleczeń, mają myśli samobójcze. Coming out utrudniają cechy związane ze spektrum autyzmu. Przede wszystkim są to trudności społeczne i komunikacyjne, problemy z wyrażaniem emocji, a także słabsze funkcje wykonawcze, czyli procesy podstawowe dla kontroli zachowania i zdolności osiągania zamierzonych celów.
Dysforia płciowa to silny dyskomfort i cierpienie psychiczne związane z niespójnością pomiędzy płcią przypisaną przy urodzeniu, wynikającą z cech biologicznych, a tożsamością płciową, czyli subiektywnym poczuciem, identyfikowaniem się z określoną płcią. To może być silne pragnienie przynależności do niej.
Związek mechanizmów biologicznych pomiędzy dysforią płciową a autyzmem nie jest dobrze poznany. Są jednak różne hipotezy. Istnieje teoria super męskiego mózgu, czyli występowania wysokiego poziomu testosteronu w łonie matki w okresie ciąży. Stan taki może powodować mniej empatyczne, a bardziej systematyczne myślenie w późniejszym funkcjonowaniu. U dziewczynek może on prowadzić do autyzmu i dysforii płciowej. Ostatnie badania japońskich naukowców mogą podważyć tę teorię, jednak wyraźnie akcentują, że hormony, rozwój mózgu i tożsamości płciowej są wzajemnie od siebie zależne. Inna hipoteza związana jest z zaburzeniami relacji rówieśniczych: chłopcy z autyzmem, którzy są prześladowani przez swoich kolegów mogą bardziej identyfikować się z dziewczynkami i częściej dążyć do spędzania czasu z nimi. W związku z trudnościami komunikacyjnymi, emocjonalnymi i problemami z wyobraźnią dzieci z autyzmem mogą mieć kłopot z percepcją i pogodzeniem różnic w płci biologicznej oraz własnej tożsamości płciowej, jeżeli jest jakaś niezgodność w tym obszarze. Taki stan może utrudniać proces identyfikacji i zaostrzać dysforię płciową. Istotne są też mniej naturalne doświadczenia w rozwoju psychoseksualnym, w kontaktach z rówieśnikami oraz trudniejszy dostęp do edukacji seksualnej. Nie bez znaczenia są także częste w przypadku szczególnie dzieci i młodzieży z autyzmem sytuacje wykorzystywania seksualnego. Wsparcie jakiego potrzebują osoby ze spektrum z doświadczeniem różnorodności i dysforii płciowej wymaga indywidualizacji i przemyślanej strategii. Podstawą jest dobra diagnoza, poszerzanie świadomości ich samych oraz otoczenia, szczególnie najbliższych osób. To droga do lepszego rozumienia siebie oraz odnalezienia swojej tożsamości.
